De relatie tussen BMI, obesitas en het coronavirus

“ Op de Nederlandse IC-afdelingen heeft 65% - 80% van de patiënten overgewicht, wereldwijd loopt dit percentage op tot zelfs 90%.”
“ Obesitas verhoogt het risico op een ernstiger ziekteverloop van COVID-19”.

Dit soort berichten konden we de afgelopen weken lezen in het nieuws. Wat is de relatie tussen gewicht en het coronavirus?

BMI als maatstaaf voor gezondheid

Of iemand obesitas heeft wordt bepaald door de verhouding tussen lengte, gewicht en leeftijd. Dit heet de Body Mass Index (BMI). Veel mensen kennen deze maatstaaf wel, maar wat is de relatie tussen BMI, obesitas en het coronavirus?

Hieronder een schaalverdeling waarin BMI wordt aangegeven van laag naar hoog en de mate van gezondheidsrisico. Hoe hoger iemands BMI, hoe meer risico diegene loopt op het krijgen van ziekten en klachten.

BMI

Bovenstaande is een alom bekende maatstaaf die wordt gebruikt, omdat alleen naar het gewicht kijken niet voldoende zegt. Kijk maar eens naar onderstaande afbeelding. Deze vrouwen zijn allemaal 70 kg, maar als je dit gewicht in verhouding ziet met de lengte (BMI), dan wordt het duidelijker hoe het met de gezondheid gesteld is.

BMI Berekenen

Onderzoek naar de link tussen obesitas en coronapatiënten

Een onderzoek uitgevoerd door de New York University laat zien dat coronapatiënten met obesitas (BMI boven de 30) een dubbel verhoogd risico hebben op ziekenhuisopname en 2x grotere kans op opname op de IC. Voor mensen met ernstige obesitas (BMI vanaf 35) is het risico om op de IC te belanden 3,6 keer groter en bij morbide obesitas (BMI boven 40) is het risico zelfs 6 keer zo groot als bij mensen die geen obesitas hebben.

Mensen met obesitas lijden aan (ernstig) overgewicht. Overgewicht ontstaat als je meer voedingsstoffen binnenkrijgt dan je nodig hebt. Wat je lichaam niet nodig heeft wordt namelijk opgeslagen in de vorm van vet als een ‘energievoorraadje voor later’.

Bij obesitas is vooral de vetstapeling in en rondom de buik risicovol. Veel buikvet hebben is een groot risico voor het ziekteverloop bij een virus als corona, weet Liesbeth van Rossum, internist en hoogleraar obesitas in het Erasmus MC.

Wat veel mensen niet weten is dat buikvet een orgaan is die invloed heeft op je hormonen, organen, energie, eetlust en gewicht.

In buikvet worden veel ontstekingsstofjes aangemaakt. Deze stimuleren de aanmaak van ontstekingen. Ontstekingen zijn nodig in ons lichaam, alleen deze moeten ook weer opgelost worden (door natuurlijke voeding, omega 3-vetzuren, voldoende beweging en ontspanning) anders ontstaan chronische ontstekingen die het immuunsysteem ondermijnen.

Het immuunsysteem reageert op de ontstekingen aangemaakt in het buikvet. Doordat deze ontstekingen in grote getale aanwezig zijn, is het immuunsysteem chronisch actief en heeft het minder kans om te reageren op indringers (virussen en bacteriën). Het gevolg is dat er minder antistoffen worden aangemaakt die helpen met het bestrijden van een virus of bacterie. Dus hoe meer buikvet, hoe meer ontstekingen, hoe actiever het immuunsysteem en hoe minder antistoffen voor het bestrijden van een virus.

Een belangrijke verklaring voor een ernstiger ziekteverloop bij corona is dus een grote hoeveelheid buikvet, die door de ontstekingen in het vet het immuunsysteem uit balans brengt.

Niet alleen het coronavirus is een risico voor mensen met overgewicht, maar alle virussen en bacteriën zullen door het verzwakte immuunsysteem de vrije loop hebben en ontstekingen kunnen aanmaken. Dit is een maatschappelijk probleem als je bedenkt dat ruim een derde van de wereldbevolking nu overgewicht of obesitas heeft.

In Nederland heeft 50,2% van de volwassenen overgewicht (!) en is 15% van de volwassenen obees. Hoe komt het dat zo veel mensen deze ziekte ontwikkelen?

Obesitas door genen?

Het lichaam en genenpakket wat wij vandaag de dag bezitten is gedurende de evolutie zorgvuldig samengesteld en geoptimaliseerd. Deze genen passen zich aan de leefomstandigheden aan, maar dit gebeurt zeer traag. Namelijk met een half procent per miljoen jaar. Dit betekent dat onze genen nog vrijwel hetzelfde zijn als die van de oermens.

Tot de introductie van de landbouw (zo’n 10.000 jaar geleden) heeft de mens altijd als jager-verzamelaar geleefd. Eten was schaars en er moest worden gejaagd. Lichamelijke beweging was van nature een onderdeel van de dag. Stress was er alleen als er een dreigende situatie was (acute stress). Voeding was altijd vers, onbespoten en natuurlijk. Er vonden geen snelle veranderingen van leefomstandigheden plaats. Er was altijd een match tussen de genen en de leefomstandigheden.

Sinds de landbouw zijn de leefomstandigheden van de mens snel en drastisch veranderd. Vooral toen in de 20e eeuw de industriële landbouw op kwam. Soja, tarwe, suiker en mais kregen voorrang op andere gewassen en dit leverde ons gemiddeld 530Kcal per dag meer op. Daarnaast is er sinds die tijd veel meer voeding beschikbaar, voor minder moeite.

Kortom, er hebben een aantal veranderingen in onze leefomgeving plaatsgevonden die niet passen bij onze genen, namelijk:

1. Er is nu te veel voeding beschikbaar
2. We eten te weinig voedingsstoffen
3. We bewegen te weinig

Obesitas door overeten

Wij zijn biologisch geprogrammeerd om te kiezen voor energierijk voedsel. Energierijk voedsel is snelle koolhydraten en suikers. Dit was vroeger van levensbelang. Als er voedsel beschikbaar was wilde je hier zo veel mogelijk van nuttigen. De energievoorraad die hiermee werd opgebouwd diende in de winter, wanneer er weinig eten was, als brandstof om te overleven. Hier gaat het fout. Er is in de huidige maatschappij een overvloed aan (ongezond/suikerrijk) voedsel terwijl ons instinct ons vertelt om constant te eten en hiermee energie wil opslaan. Ons oergevoel roept als het waren hamsteréééén. In ons leven, met eten in overvloed, is dit oerinstinct heel gevaarlijk.

De drang om te overleven zit dieper dan ons verstand.

Doordat onze genen niet aan ons westerse leven zijn aangepast, weten ze niet goed hoe ze met deze overvloed moeten omgaan. Door een disbalans tussen genen en omgeving/leefsituatie ontstaan na verloop van tijd gezondheidsproblemen, zoals overgewicht en obesitas. Het moderne leven is in groot conflict met onze genen.

Obesitas door weinig beweging en weinig spieren

In de tijd van de jager-verzamelaar was de mens genoodzaakt om te bewegen, anders kwam er geen eten op tafel. Geen beweging betekende geen eten. Doordat zij veel bewogen kwam overgewicht en obesitas niet voor.

We leven nu zeer comfortabel en dagen ons lichaam nog maar weinig uit. Een groot deel van de dag brengen we zittend door en daar is ons lichaam niet voor gemaakt.

Spieren zijn de basis van de energiecentrale (mitochondriën) van je lichaam. Door meer spiercellen te kweken – met sport en beweging – kun je de hoeveelheid mitochondriën in je lichaam vergroten. En dat geeft een goede dosis energie.
Het tegenovergestelde geldt hier ook: weinig bewegen betekent weinig mitochondriën, dus weinig energie. Waardoor de motivatie om te bewegen ook minder is.

Daag jezelf uit om regelmatig te bewegen; maak een ochtend- of avondwandeling, pak de trap in plaats van de lift of doe een paar squats tijdens het thuiswerken. Op deze manier worden je energiecentrales optimaal aangesproken en zul je meer energie ervaren.

Obesitas door te weinig voedingsstoffen

De veranderingen in het eetpatroon van de mens hebben relatief snel plaatsgevonden. We gingen van 100% natuurlijk in de tijd van de jager-verzamelaar naar veel nieuwe voedingsstoffen (soja, graan, mais en suiker) vanaf de industriële landbouw. We zijn niet goed aangepast aan een voedingspatroon dat rijk is aan deze voedingsmiddelen.

Omdat deze voedingsstoffen goedkoop zijn en in overvloed beschikbaar, wordt het aan alle bewerkte voeding toegevoegd. Ongemerkt krijgen we er dus veel van binnen. Hierdoor ontstaan ook ontstekingen in het lichaam en dus ontstaat er een overactief immuunsysteem.

Daarnaast missen we veel essentiële vitamine en mineralen die in natuurlijke voeding zit. Voorbeelden van stoffen waar we nu veelal een tekort aan hebben zijn vitamine D en K, omega 3-vetzuren en de mineralen selenium, magnesium en jodium. Deze stoffen vind je niet in de moderne voeding.

Gezonde voeding en regelmatig bewegen

Een ongezonde leefstijl met veel bewerkte en suikerrijke voeding veroorzaakt een positieve energiebalans, je BMI wordt hoger en de hoeveelheid buikvet stijgt. In het buikvet ontstaan ontstekingen waardoor het immuunsysteem afzwakt wordt en niet optimaal vechten tegen virussen zoals corona. Om jezelf te beschermen tegen toekomstige virussen is het belangrijk om een gezond BMI te behalen. Door gezond te eten, voeding te nuttigen met voldoende voedingsstoffen en voldoende te bewegen.

Heb jij overgewicht en wil je een gezond BMI bereiken en een sterk immuunsysteem?

Wat wij ten strengste afraden is een crashdieet. Je krijgt daarmee niet de voldoende voedingstoffen binnen die nodig zijn om een sterk immuunsysteem te bouwen. Daarnaast zal je lichaam gaan “overleven”, te weinig eten is namelijk iets wat ons lichaam niet wilt. Het zal gaan vechten om in leven te blijven door direct je verbranding te vertragen en je hongerhormonen extra hard te laten schreeuwen. Dit werkt juist averechts.

Wat kun je wel doen? Een goede meting met goed advies…. Dan val je langzamer af, maar met voldoende energie en zonder honger!