Veel mensen hebben een haat-liefdeverhouding met lichaamsvet. Enerzijds willen we bijna allemaal lichaamsvet verliezen, anderzijds omarmen we het als een noodzakelijke bijwerking van een verkeerd eetpatroon. Maar wat niet veel mensen weten, is dat vet veel meer is dat alleen maar "blubber". Vet is namelijk, net als bijvoorbeeld je lever en nieren, een orgaan.

Inhoudsopgave

1. Wat is lichaamsvet
2. Lichaamsvet functies
3. Type lichaamsvet
4. Hoe ontstaat lichaamsvet?
5. Hoe verbrand je vet?
6. Vet maakt ziek
7. Conclusie

Wat is Lichaamsvet

Ons lichaamsvet bestaat uit 50 miljard rekbare ballonnetjes (vetcellen). Deze ballonnetjes slaan het vet op en kunnen rekken en krimpen. Naast een cel met vet bevat de vetcel ook een celkern en organellen, waardoor het eiwitten kan maken die een vetcel uniek maken.

Deze vetcellen zijn de bouwstenen van ons vetweefsel. Maar deze cellen dienen niet alleen als opslagplaats voor vet.

De laatste jaren is het onderzoek naar vet exponentieel gestegen. Niet zo lang geleden werd gedacht dat vet enkel diende als warm beschermingslaagje tegen de kou. Maar niets is minder waar. Alles in ons lichaam heeft een functie, lichaamsvet ook.

Er vallen een aantal hoofdfuncties te onderscheiden:

1. Opslagorgaan
2. Hormoonfabriek

Vet kan je verder beschouwen als een orgaan met twee persoonlijkheden. Zolang je er niet teveel van hebt is het je goedgezind en houdt het je zelfs gezond. Zodra je er echter te veel of te weinig van hebt, brengt dit snel gezondheidsrisico's met zich mee.

Lichaamsvet functies

Lichaamsvet heeft veel functies, naast de hoofdfuncties dient zij oa. ook als beschermingslaag tegen stoten van buitenaf en als warme isolatielaag. Maar het meest belangrijk is de opslagfunctie en hormoonfunctie.

Lichaamsvet als opslagorgaan

Ons lichaam heeft, simpel gezegd, twee soorten brandstof: suiker en vetten.

Vetten zijn verreweg de belangrijkste brandstof. Dit komt omdat vetten de meeste energie opleveren als ze verbrand worden. Gemiddeld 9 kcal per gram.

"Je lichaam haal 9 kcal energie uit 1 gram vet. Voor koolhydraten geldt 4 kcal per gram. In de praktijk betekent dit dat je lichaam bijna twee keer zoveel energie kan halen uit vet dan uit koolhydraten."

Dat is ook de reden dat ons lichaam er zo zuinig op is, en dat we er meestal meer dan genoeg van hebben. Vroeger moesten we immers jagen voor ons eten, en als dat een tijdje niet succesvol verliep, kon ons lichaam teren op de aanwezige vetvoorraad.

Ons lichaamsvet fungeert dus als opslag voor energie. Het vet zit letterlijk door ons hele lichaam. Niet alleen onderhuids, maar ook rondom de organen. Dit wordt ook wel buikvet of orgaanvet genoemd.

Vanuit het lichaamsvet wordt de energie naar andere organen verstuurd, zodat die kunnen blijven functioneren. Via ons bloed wordt dit vet (of eigenlijk deze vetzuren) afgeleverd. Zodra je een paar uur niet gegeten hebt, of wanneer je langdurig sport, wordt er vet aan je bloed afgegeven en naar je organen verstuurd die brandstof nodig hebben.

Een man kan gemiddeld 53 dagen teren op zijn vetvoorraad. Een vrouw zelfs 66 dagen. Vrouwen hebben ook een hoger vetpercentage.

Lichaamsvet als hormoonfabriek

Tot de jaren 50 werd gedacht dat vet enkel als opslagplek diende voor brandstof. In 1949 viel tijdens een onderzoek echter op dat bepaalde muizen onbeperkt honger hadden. Nadere bestudering leerde dat deze muizen genetisch afweken. Zij hadden een DNA-foutje. Meer onderzoekers deden in die jaren daarna bijzondere ontdekkingen. Bijvoorbeeld dat een gedeelte van onze hersenen (de hypothalamus) verantwoordelijk is voor het verzadigingsgevoel, wat optreedt nadat je gegeten hebt.  Wanneer dit bij muizen beschadigd was, ontwikkelden zij obesitas.

Al dit onderzoek heeft er uiteindelijk tot de ontdekking van het hormoon leptine geleid. Het eerst ontdekte hormoon wat door ons lichaamsvet wordt aangemaakt.

Leptine wordt afgegeven door ons lichaamsvet. Binding van leptine aan de leptinereceptor in de hersenen leidt tot een gevoel van verzadiging.

Inmiddels zijn er ruim 600 andere "vethormonen" ontdekt. Het is duidelijk dat vet meer is dan een opslagorgaan. Zonder ons vet functioneert een deel van ons lichaam niet op de wijze waarop zij zou moeten functioneren. Vet is meer dan een laagje blubber.

Type Lichaamsvet

Naast de functies van ons vet, hebben we ook verschillende type vet. We onderscheiden 3 type vet, welke ook weer in 2 verschillende kleuren vet zijn te onderscheiden:

1. Onderhuids Vet (wit vet)
2. Visceraal Vet (wit vet)
3. Bruin Vet

Onderhuids Vet

Onderhuids vet is het zichtbare vet waar veel mensen ongelukkig van worden. Het is het vet wat je kan voelen. Het heet onderhuids omdat het direct onder je huid zit. Dit vet is waar het overschot aan gegeten kilocalorieën wordt opgeslagen. Dit vet kan in beginsel niet heel veel kwaad, behalve dat het natuurlijk extra gewicht met zich mee brengt.

Visceraal vet

Visceraal vet is het vet wat onder je buikwand zit. Het zit rondom je organen. Daarom wordt het ook vaak orgaanvet of buikvet genoemd. Een teveel van dit vet brengt gezondheidsrisico's met zich mee.  

Doordat deze vetcellen zich rondom de organen opstapelen, is er minder ruimte om uit te rekken en kan er uiteindelijk minder vet worden opgeslagen. Een groot nadeel is dat eventueel overtollig visceraal vet, niet zomaar kan worden afgevoerd naar het onderhuids vet en daar kan worden opgeslagen. Zo'n systeem heeft het lichaam niet. In plaats daarvan, wordt het naar kritische andere plekken vervoerd, zoals het hart, lever en spieren. Plekken waar je liever geen vet wilt hebben. Dit verstoort namelijk de functies van deze organen en kan bijvoorbeeld leiden tot diabetes of een verstoorde pompfunctie van het hart.

Bruin Vet

Bruin vet onderscheidt zich van visceraal en onderhuids vet door zijn kleur. Het lijkt op een mix van spier en vlees.

Bruin vet wordt veel aangetroffen bij dieren die een lange winterslaap houden

Vroeger had de mens niet alleen te maken met periodes van weinig voedsel, zij stond ook bloot aan periodes van extreme kou. Om die kou tegen te gaan heeft het lichaam iets bedacht om zichzelf van binnenuit op te warmen: Bruin Vet.

Bruin vet heeft niet de opslag -en brandstoffunctie van wit vet. Zij warmt het lichaam van binnenuit op zonder dat dit veel energie kost. Normaal gesproken ga je namelijk rillen tegen de kou, maar dat kost veel (en in die tijd kostbare) energie. Bij baby's is bruin vet in veel grotere mate aanwezig dan bij volwassenen. Dit komt doordat baby's veel warmte verliezen en te weinig spiermassa hebben om dit te compenseren met rillen.

Bruin vet zet vetten om in warmte, hiermee creëer je een soort interne vetverbrander die wordt geactiveerd wanneer je het koud hebt.

Bruin vet komt veel voor bij dieren die een winterslaap houden. Om gedurende de winter niet te veel energie (vetreserves) te verbranden, houden ze hun lichaamstemperatuur zo laag mogelijk. Wanneer ze ontwaken uit hun winterslaap, zorgt het bruin vet er voor dat hun lichaam snel wordt opgewarmd. Het zet de aanwezige vetten om in warmte, en daarmee verbranden ze dus vet.

Hoe ontstaat lichaamsvet?

Het basisprincipe voor stijging van je vetmassa en daarmee toename in gewicht is de positieve energiebalans.

Positieve energiebalans: Als de inname van energie (voeding) hoger is dan het verbruik van energie (oa. beweging).

Dit overschot aan energie zet je lichaam, even simpel gezegd, om in lichaamsvet. Wanneer het lichaam in de toekomst een tekort heeft aan energie, zal het zit tot die opgeslagen lichaamsvet wenden om het lichaam te voorzien van brandstof. In dat geval is er sprake van een negatieve energiebalans.

Naast de energiebalans zijn er nog meer factoren die invloed hebben op het ontstaan van vet:

• Insuline
• Schildklierhormoon
• Cortisol
• Oestrogeen
• Testosteron
• Hersenen

Hoe verbrand je vet?

Het lichaam haalt zijn energie uit meerdere energiebronnen:

1. Creatinefosfaat
2. Glycogeen zonder zuurstof
3. Glycogeen met zuurstof
4. Vetzuren
5. Eiwitten

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen zal je lichaam pas in een negatieve energiebalans overgaan tot het verbranden van vet. Dit is echter iets te simpel gezegd.

Je lichaam gebruikt namelijk meerdere energiebronnen tegelijk en afhankelijk van de intensiteit. Vet is een langzame energiebron. Wanneer je lichaam op zeer korte termijn (een sprintje, zwaar bankdrukken) energie nodig heeft, zal zij zich niet tot het vet wenden, maar eerst tot het creatinefosfaat en het glycogeen.

Over langere termijn vet verliezen wordt echter vooral gestuurd door een negatieve energiebalans, dit kan je op drie manieren bewerkstelligen:

1. Minder consumeren (minder energie in)
2. Meer verbranden (meer energie uit (bewegen/sport))
3. Een combinatie van 1 en 2.

Een combinatie van 1 en 2 is de meest efficiente manier om vet te verliezen.

Door het creëeren van deze negatieve energiebalans zal je lichaam zich op momenten van lage intensiteit, zoals zitten of slapen, wenden tot je vet om dit tekort aan energie te compenseren.

Meer lezen over het verliezen van vet? Lees hier

Vet maakt ziek

Ons vet bestaat uit ongeveer 50 miljard vetcellen. Naast vetcellen bevinden zich ook ontstekingscellen (witte bloedcellen) in ons vet. Ontstekingscellen hebben als functie om ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën aan te pakken, ruimen ze dode cellen op en roepen ze hulptroepen (nog meer ontstekingscellen) in als er echt serieus gevaar dreigt. Ontstekingscellen zijn dan ook heel belangrijk voor ons lichaam. Zodra er gevaar dreigt laten ze ontstekingsstofjes los op de plek van het gevaar of in het bloed.

Het gevaar van deze ontstekingscellen is dat zij continue deze ontstekingsstoffen afgeven. Ook als er geen gevaar dreigt. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer zij zich in grote getale ophopen in het vet.

Grofweg 50% van de mensen met overgewicht kampt met meerdere complicaties. Denk hierbij aan hoog cholesterol, diabetes of hoge bloeddruk. Bij mensen met ernstig overgewicht (obesitas) loopt dit percentage hard op tot ver boven de 50%.

Je lichaam denkt continue dat er sprake is van een dreigend gevaar, er worden immers continue ontstekingsstofjes aangemaakt en rondgestuurd. Deze ontstekingsstofjes spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van complicaties en ziektes in combinatie met obesitas. Het lijkt er dus op dat het vet je ziek maakt.

Mogelijke gevolgen overtallig vet:

• Hoog Cholesterol
• Diabetes
• Hoge bloeddruk
• Slaapapneu
• Hart -en vaatziektes
• Depressie

Conclusie

Lichaamsvet is een cruciaal orgaan in ons lijf. Het heeft meerdere functies die we hard nodig hebben om te kunnen overleven en functioneren. Door de transitie die we hebben ondergaan van de oertijd tot nu, heeft ons de vet niets te klagen. Het was nog nooit zo makkelijk om aan energie te komen. Daardoor treden er wel steeds meer complicaties op, die gelinked worden aan overgewicht.