Alles over Cortisol
Cortisol is een van de hormonen die wordt aangemaakt in stressvolle situaties. Het is een lichamelijk proces die al zo lang de mens bestaat in actie treedt bij spanning. Waar dient cortisol voor? Is het nuttig? En is het gezond of niet? In dit artikel vertellen wij jou alles over het hormoon cortisol!
Wat is Cortisol
Cortisol is een hormoon en wordt aangemaakt in de bijnieren. Het hormoon wordt, samen met adrenaline, aangemaakt in stressvolle situaties zoals:
- zware fysieke inspanning
- werkstress en
- bij gevaar.
Als we stress ervaren komt dit hormoon in actie om ons reactievermogen te versnellen: "klaar om te vechten of om te vluchten voor het gevaar”.
Het zorgt er dan bijvoorbeeld voor dat de pijngrens hoger wordt en we sneller kunnen lopen/rennen. Zo hebben we de grootste overlevingskans!
Nu zul je misschien denken; gevaar en overleving – is dat nuttig voor ons in 2021?
Zoals we al schreven is dit stressmechanisme ontzettend oud. In de oertijd zorgde dit mechanisme ervoor dat wanneer er een leeuw naderde, jij kon rennen voor je leven en hierdoor een grotere kans had om te overleven.
Tegenwoordig is dit mechanisme minder vaak van belang, maar nog altijd nuttig. Denk maar eens aan het vluchten uit een brandend huis. Cortisol is er dan om jou extra energie te geven om sneller te rennen.
Of wanneer je oversteekt zonder te kijken en de naderende auto toetert. Door de stressreactie kun jij zo snel mogelijk vluchten en overleven!
Melatonine
Cortisol is het tegenovergestelde van melatonine (slaaphormoon). Ze werken in het tegenovergestelde ritme.
Wanneer je wakker wordt is de hoeveelheid cortisol in je lichaam relatief hoog, melatonine is dan heel laag zodat je ‘aan’ staat en energie hebt om op te staan.
Daarnaast zorgt de aanmaak van cortisol er in de ochtend ook voor dat je trek krijgt. Bij een goede balans is in de avond cortisol heel laag, en melatonine heel hoog zodat je lekker kan slapen.
Wat doet cortisol
Ook al komen we niet vaak meer in overlevingssituaties, ons lichaam produceert nog altijd cortisol. Stress is het gevaar van deze tijd. Denk aan:
- De zorgen om een zieke moeder
- piekeren over een presentatie
- een grote sportprestatie leveren
- een examen maken of
- een te volle agenda.
Dit zijn geen overlevingssituaties, maar ze zijn wel stressvol. En ons lichaam gaat met deze situaties hetzelfde om; cortisol wordt aangemaakt.
Ga weer terug naar het voorbeeld van de brand in jouw huis waarbij er een verhoogde hoeveelheid cortisol aanwezig is, Wat gebeurt er dan in je lichaam?
- Je hartslag gaat omhoog waardoor je zuurstof sneller door je lichaam heen stroomt.
- De suikeropname in je spieren wordt verhoogd, zo is er meer energie beschikbaar om te overleven.
- Je lichaam is alert en scherp.
Wanneer je veilig buiten staat verdwijnt de spanning en daalt de hoeveelheid cortisol.
Je ziet dat cortisol vooral zorgt dat de juiste energie beschikbaar is, zodat jij kunt blijven presteren onder druk.
Verschil tussen cortisol en adrenaline
Adrenaline zorgt voor reactie, cortisol zorgt voor energie. . In het voorbeeld van het huis die in brand staat zorgt adrenaline dat je supersnel kan reageren. Razendsnel ruik je de brand, kijkt om je heen, beoordeelt de situatie en handelt direct. Adrenaline zorgt ervoor dat jij deze snelle reactie kan geven.
Cortisol daarentegen zorgt er in deze situatie voor dat je alert blijft en langere tijd met de stresssituatie kunt dealen. Door cortisol kun jij een tijdlang 120% geven, zonder dat je lichaam het opgeeft. Zodat jij de situatie, ook al duurt het wat langer, kan overleven. Er zit hier echter wel een grens aan...
Is cortisol slecht?
Wanneer jouw lichaam te lang en te vaak stress ervaart blijft cortisol altijd aanwezig en daalt de hoeveelheid niet.
Je lichaam blijft dan alert en ervaart geen rust en herstel. Onder invloed van cortisol worden de overlevingsfuncties van het lichaam uitgevoerd, maar andere belangrijke functies niet.
Functies als de spijsvertering, warmhouden van je lichaam en je slaap zijn geen prioriteit. Dit heeft op de lange termijn hele grote invloed op je gezondheid.
Cortisol is dus goed en nuttig zolang er het in balans is met genoeg rust en herstel.
Cortisol door verkeerde leefstijl
Voldoende rust en ontspanning is belangrijk om de cortisolwaarden te laten dalen en zo het lichaam gezond te houden. Vergeet niet om bewust tijd te maken voor ontspanning, maar cortisol is ook een belangrijke factor in andere leefstijl gebonden situaties.
Cortisol en vermoeidheid
Chronische een te hoge cortisolwaarde kan de bijnieren uitputten. Dit zit zo: door een periode van veel stress en te veel cortisol komt er op een moment een maximum. De bijnieren stoppen met het aanmaken van cortisol, de bijnier raakt uitgeput en er kan een burn-out uit voortkomen.
Cortisol en gewicht
Een hoger cortisolniveau zorgt ervoor dat de hoeveelheid suiker in het bloed stijgt. Het lichaam doet dit, omdat het denkt deze energie te gaan gebruiken. Echter, deze suiker wordt niet direct gebruikt en daarom opgeslagen als vet.
Cortisol en weerstand
Verhoogde cortisolwaarden zorgen er dus voor dat vooral primaire lichaamsfuncties van energie worden voorzien. Het immuunsysteem is zo’n proces die hieronder lijdt. Je raakt hierdoor vatbaarder voor ziekten en herstel duurt ook langer.
Symptomen te veel cortisol
Langdurig te veel cortisol in het lichaam kan zich uiten in de volgende kenmerken:
- Slaapproblemen
- Depressie
- Gewicht toename
- Spierafbraak
- Verminderde weerstand
- Vermoeidheid
- Overspannenheid
- Darmklachten
- Veroudering
Cortisol verlagen
Het is van belang om de cortisolwaarden te managen door voldoende rust en herstel. Dit is voor iedereen belangrijk, ook als je nog geen klachten ervaart.
Er zijn veel manieren om cortisol te verlagen en voor iedereen is een andere vorm van ontspanning prettig. Wat werkt voor jou ontspannen?
Enkele voorbeelden wat jij kunt doen:
- Ademhalingstechnieken
- Gezonde voeding eten
- Lezen
- Puzzelen
- Sporten
- Rustig bewegen
- Film kijken
- Zingen
- Dansen
- Plezier maken (lachen)
- Koken
- In de natuur picknicken
- Tekenen
- In de tuin werken