Alles over je schildklier | BodyFact
Je schildklier produceert hormonen die helpen bij de omzetting van voedingsstoffen in bouwstoffen en energie (stofwisseling of metabolisme). Een niet goed functionerende schildklier kan leiden tot vermoeidheid, gewichtstoename en stemmingswisselingen.
Als je schildklier te weinig van deze hormonen maakt, spreken we van een trage schildklier (hypothyreoïdie). Als je schildklier te veel van deze hormonen maakt, wordt dit een te snel werkende schildklier genoemd (hyperthyreoïdie).
Een bloedtest kan controleren op schildklieraandoeningen.
Wat is de schildklier?
Je schildklier is een klier aan de voorkant van je nek, net onder je adamsappel. Het maakt deel uit van je hormoonstelsel, verantwoordelijk voor je hormonale huishouding in je lichaam.
In ons lichaam wordt het hormoonstelsel aangestuurd door de hypofyse, dit is een klier in de hypothalamus (een onderdeel van je hersenen).
Je hormoonstelsel bestaat uit alle klieren (speciale groepen cellen) in je lichaam.
De hypofyse activeert deze klieren, zodra zij een signaal ontvangen produceren deze klieren (zoals je schildklier) op hun beurt weer hormonen - "chemische boodschappers"- die via je bloed naar weefsels en organen in je lichaam reizen.
Waar zit de schildklier
De schildklier zit aan de voorkant van de hals, rondom de luchtpijp. Hij zit vlak boven het kuiltje in je hals en bij mannen net onder adamsappel. Een gezonde schildklier voel of zie je nauwelijks. De schildklier heeft een vlinderachtige vorm en beweegt mee met het slikken.
Wat doet je schildklier?
De functie van je schildklier is het reguleren van je stofwisseling. Stofwisseling is simpel gezegd het proces waarbij je lichaam voeding omzet in energie.
Je schildklier gebruikt jodium om twee schildklier hormonen te maken die hier een rol bij spelen, dit zijn:
- thyroxine (T4)
- tri-jodothyronine (T3)
Je hypothalamus (deel van uw hersenen) en hypofyse (een klier aan de basis van uw hersenen) regelen deze hormoonwaarden. Als je T3- en T4-waarden dalen, geeft je hypothalamus thyreotropinevrijmakend hormoon (TRH) af.
Dit stimuleert je hypofyse om weer een ander hormoon te produceren, het meer bekende thyroïdstimulerend hormoon (TSH).
Deze TSH stimuleert vervolgens je schildklier om meer schildklier hormonen T3 en T4 te produceren, zodat je stofwisseling goed blijft functioneren.
TSH - Schildklier stimulerend hormoon
TSH staat voor Thyroid Stimulating Hormone. Met het schildklier stimulerend hormoon (TSH) wordt verwezen naar het hormoon wat een signaal geeft aan de schildklier om haar eigen schildklier hormonen (T4 en T3) af te geven aan de bloedbaan.
De hypofyse maakt schildklier stimulerend hormoon (TSH) aan op het moment dat de T3 en T4 waarden verlaagd zijn.
Het is een circulair systeem waarbij TSH als trigger werkt van je schildklier. Zodra je schildklier te weinig hormonen maakt zal de TSH waarde hoog zijn en op het moment dat je schildklier veel hormonen maakt zal de TSH waarde laag zijn.
Bij een schildklier onderzoek zal de TSH waarde kunnen aangeven of je schildklier goed werkt, of deze traag is of dat deze overactief is.
Als je schildklier te veel hormonen aanmaakt zal de productie van TSH afnemen. Als je schildklier te weinig hormonen aanmaakt zal je TSH waarde op dat moment hoog zijn en wordt de schildklier gestimuleerd.
Normale TSH waarden
Voor alle bloedwaarden geldt een zogenaamd referentiebereik. Normale TSH waarden vallen hierbinnen.
Een verlaagd TSH zit onder de ondergrens en een verhoogd TSH zit boven de bovengrens van dit referentiebereik. Een normale TSH waarde zit hiertussen.
Er zijn verschillende factoren die invloed hebben op deze waarden, bijvoorbeeld de leeftijd.
Normale TSH waarde volwassenen:
tussen de 0,27 mU/l en 4,20 mU/l
Optimale TSH waarden
Naast normaalwaarden heb je ook optimaalwaarden. Hierover heerst nog geen consensus binnen de wetenschappelijke literatuur. Uit sommige onderzoeken blijkt dat het beter is als de TSH waarde onder de 3,0 mU/l blijft.
Schildklierhormonen
Onder schildklierhormonen verstaan we:
- thyroxine (T4)
- tri-joodthyronine (T3)
T3 is het enige hormoon dat je lichaam daadwerkelijk kan gebruiken, dus je lichaam moet T4 eerst omzetten naar T3. Een enzym genaamd dejodinase doet dit door één jodiummolecuul te verwijderen.
T3 helpt de stofwisseling (de chemische processen die in je lichaam plaatsvinden en die u in leven houden, zoals ademhalen en het omzetten van voedsel in energie) van je lichaam onder controle te houden.
Schildklierhormoon T4 (Thyroxine)
Schildklierhormoon T4 of FT4 (vrije T4) is een hormoon wat wordt aangemaakt door de schildklier. Een deel bevindt zich in het bloed en de rest ligt opgeslagen in de schildklier. Het grootste deel wat zich in het bloed bevindt is gebonden aan eiwitten, een ander deel gaat vrij rond (vrije T4). T4 is niet actief, pas wanneer het wordt omgezet in T3 wordt het actief. Met een T4 bloedonderzoek test je de werking van je schildklier.
Schildklierhormoon T3 (trijodothyroxine)
Het hormoon T3 is het actieve schildklierhormoon, in tegenstelling tot T4 wat inactief is. T3 speelt een rol bij je stofwisseling (metabolisme), je groei, energieverbruik en hersenontwikkeling. Er is geen vrij T3, alle hormonen zijn gebonden aan eiwitten in het bloed. Met een T3 bloedonderzoek sluit je uit of je een te snel werkende schildklier hebt.
Doel: het bevestigen van een te snel werkende schildklier of de werking van de schildklier testen als onderzoek van FT4 en TSH niet voldoende duidelijkheid oplevert.
Schildklieraandoeningen
Soms kan je schildklier te veel of te weinig T3 en T4 produceren. Als je niet genoeg schildklierhormoon produceert, wordt dit hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier) genoemd en als je te veel produceert, wordt dit hyperthyreoïdie (een overactieve of snel werkende schildklier) genoemd.
Traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
Een traag werkende schildklier produceert te weinig schildklierhormoon T4 (en T3). Indien je schildklier wel voldoende prikkels krijgt om schildklierhormoon te produceren (middels het hormoon TSH) maar alsnog te weinig schildklierhormoon producteer, spreek je van primaire hypothyreoïdie.
Secundaire hypothyreoïdie wil zeggen dat zowel de TSH als de T4 te laag zijn. Er is dan een stimulatie probleem, je schildklier wordt immers niet voldoende geprikkeld om T4 te produceren.
Soms is zowel de TSH als T4 voldoende aanwezig, maar wordt er te weinig T4 omgezet in T3. In die gevallen is aanvullend bloedonderzoek naar T3 vereist.
Als je schildklier niet genoeg schildklierhormonen aanmaakt, beginnen je lichamelijke processen te "vertragen".
Symptomen traag werkende schildklier
- vermoeidheid
- gewichtstoename
- depressie
- constipatie
- droge huid
- Broos haar
- gevoeligheid voor kou
- geheugenproblemen
- spierpijn
- Schorre stem
Oorzaken traag werkende schildklier
- auto-immuunthyreoïditis - je lichaam produceert antilichamen die je schildklier aanvallen, zoals de ziekte van Hashimoto
- behandeling voor een overactieve schildklier
- behandeling voor schildklierkanker
- postpartum thyreoïditis - uw schildklier raakt binnen het eerste jaar na de zwangerschap ontstoken
- jodiumtekort
- medicijnen die jodium bevatten, b.v. amiodaron
In de meeste gevallen is een trage schildklier het gevolg van de auto-immuunziekte Hashimoto. Om dit vast te kunnen stellen wordt er bloedonderzoek naar schildklier antilichamen uitgevoerd.
Schildklier antistoffen
Er zijn drie belangrijke soorten antistoffen die relevant zijn voor schildklieraandoeningen:
- Anti-schildklierperoxidase (anti-TPO),
- Anti-thyroglobuline antilichaam (anti-TG)
- TSI-antistoffen (TSAb)
De aanwezigheid van deze antilichamen impliceert auto-immuunziekte van de schildklier - een probleem waarbij het immuunsysteem van het lichaam op onjuiste wijze antilichamen aanmaakt tegen zijn eigen, gezonde weefsel in de schildklier.
Deze antilichamen vallen vervolgens het schildklierweefsel aan, waardoor het niet correct functioneert.
Ziekte van Hashimoto
De ziekte van Hashimoto is een auto-immuunziekte die wordt veroorzaakt door antilichamen die zich richten op het weefsel van uw schildklier.
Hierdoor functioneert de schildklier niet meer en neemt de productie van schildklierhormoon af. Bij de ziekte van Hashimoto worden de antistoffen anti-TPO en anti-Tg gemeten.
Het is de meest voorkomende oorzaak van een traag werkende schildklier en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Behandeling voor de ziekte van Hashimoto omvat het vervangen van het schildklierhormoon dat je lichaam mist met behulp van medicijnen.
Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
Als je schildklier te veel schildklierhormonen aanmaakt, worden je stofwisselingsfuncties overmatig gestimuleerd.
Symptomen snel werkende schildklier
- gewichtsverlies
- verhoogde eetlust
- overmatig zweten
- gevoeligheid voor warmte
- spiertrekkingen
- vermoeidheid
- prikkelbaarheid en angst
- hartkloppingen
- moeite met slapen
Oorzaken snel werkende schildklier
Een overactieve schildklier kan verschillende oorzaken hebben:
- Ziekte van Graves - een auto-immuunziekte
- knobbeltjes (knobbeltjes) op uw schildklier
- struma - zwelling van uw schildklier
- postpartum thyreoïditis
- medicijnen die jodium bevatten
Complicaties van schildklieraandoeningen
Het is belangrijk om je schildklier te testen als je denkt dat je aan een schildklieraandoening lijdt.
Indien onbehandeld, kan een traag werkende schildklier resulteren in:
- verhoogd cholesterol - verhoogt het risico op een hartaanval en beroerte
- struma - zwelling van je schildklier die een knobbel in de voorkant van je nek veroorzaakt
- myxoedeem coma - een zeldzame levensbedreigende aandoening waarbij de schildklierhormoonspiegels erg laag worden
- Dementie
Indien onbehandeld, kan een overactieve schildklier resulteren in:
- oogproblemen - zoals gevoeligheid voor licht, tranende ogen, dubbelzien en schade aan het oogoppervlak
- atriale fibrillatie - een hartaandoening die een abnormaal hartritme veroorzaakt
- hartfalen
- osteoporose - dunner worden van de botten waardoor het risico op botbreuken toeneemt
- schildklierstorm - een zeldzame levensbedreigende aandoening die een snelle hartslag, koorts, braken en verwarring veroorzaakt
- Schildklieraandoeningen worden ook geassocieerd met zwangerschapscomplicaties, zoals een miskraam, vroeggeboorte en pre-eclampsie.
Ziekte van graves
De ziekte van Graves is de meest voorkomende oorzaak van een overactieve schildklier. Het is een auto-immuunziekte die wordt veroorzaakt door de abnormale productie van antistoffen, wat betekent dat je immuunsysteem zich ten onrechte tegen je schildklier richt. Het is te behandelen met een reeks medicijnen.
Overige schildklier gerelateerde klachten
Naast de reeds genoemde symptomen zijn er ook nog andere klachten die, weliswaar niet met 100% zekerheid, aan schildklierproblemen gerelateerd kunnen worden.
Dit zijn onder andere:
- Haaruitval
- Stress
- Hoofdpijn
Schildklierproblemen oorzaak haaruitval?
Schildklierhormonen zijn direct betrokken bij functies in de haarzakjes. Te veel of te weinig schildklierhormonen kunnen bijdragen aan een langere rustfase, wat resulteert in meer haaruitval. Dit schildklierprobleem staat bekend als telogeneffluvium, dat ook vaak wordt veroorzaakt door extreme stress of traumatische momenten.
Schildklierproblemen oorzaak stress?
Hoewel chronische stress alomvattende effecten op het lichaam kan hebben, veroorzaakt het verrassend genoeg geen schildklierproblemen. Als je echter bestaande schildklierproblemen hebt of een onderliggende schildklieraandoening waarvan je niets wist, kan stress deze problemen mogelijk verergeren en bijdragen aan ernstigere schildkliersymptomen, zoals vermoeidheid van de schildklier
Schildklierproblemen oorzaak hoofdpijn?
Sommige onderzoeken wijzen op een mogelijk verband tussen hoofdpijn, met name migraine, en hypothyreoïdie (trage schildklier). Studies suggereren een bidirectionele relatie tussen hypothyreoïdie en hoofdpijn. Dit betekent dat degenen die meer vatbaar zijn voor hoofdpijn en migraine, kwetsbaarder kunnen zijn voor hypothyreoïdie, en hypothyreoïdie kan bijdragen aan het ervaren van meer hoofdpijn of migraine.
Testen op schildklieraandoeningen
Je kunt controleren op een schildklieraandoening met een bloedonderzoek.
Een basistest zal je schildklierhormoonspiegels controleren, wat een te trage of overactieve schildklier kan diagnosticeren.
Een meer geavanceerde test zal ook controleren op schildklierantilichamen, genaamd schildklierperoxidase-antilichaam (TPO) en thyroglobuline-antilichaam (TGAb).
Deze antilichamen zijn de oorzaak van auto-immuunziekten van de schildklier.
Schildklieraandoeningen behandelen
Een traag werkende schildklier wordt meestal behandeld met een medicijn dat levothyroxine wordt genoemd - een hormoonvervangende tablet.
Een overactieve schildklier wordt meestal behandeld met medicatie, bestraling of een operatie.